Ibili Aditza (Ibíli adítzà) -- Verbo Andar | |
ni nabil (ni nabíl) | yo ando |
hi habil (i abíl) | tú andas |
hura dabil (úrà dabìl) | él anda |
gu gabiltza (gu gabíltza) | nosotros andamos |
zu zabiltza (zu zabíltza) | tú andas / usted anda |
zuek zabiltzate (zú-èk zabíltzatè) | vosotros andáis / ustedes andan |
haiek dabiltza (áy-èk dabíltza) | ellos andan |
Declinación Sociativa (NOREKIN) | ||
Indeterminado | Singular | Plural |
-(r)EKIN | -AREKIN | -EKIN |
con | con el, con la | con los, con las |
Hiztegia ::: Vocabulario | |||
osaba (osába) | tío | beroki (beróki) | abrigo |
izeba (izéba) | tía | bota (bóta) | bota |
lagun (lágun) | amigo | eskularru (eskúlarrù) | guante |
senar (sénar) | marido | lepoko berogarri (lepókò berógarrì) | bufanda |
emazte (emázte) | esposa | txano (txáno) | gorro |
uda (úda) | verano | kapel / txapel (kapél /txapél) | sombrero |
negu (négu) | invierno | bainujantzi (bañújantzì) | traje de baño |
arbela (arbéla) | pizarra | sandalia (sandáli-à) | sandalia |
arkatza (arkátza) | lápiz | eskuoihal (eskú-oy-àl) | toalla |
mutil-lagun (mutíl-lagùn) | novio | norekin (norékìn) | con quién |
neska-lagun (néska-lagùn) | novia | nortzuekin (nortzú-ekìn) | con quiénes |
gero (géro) | luego, después | -(e)TIK | por (lugar, vía) |
Euskal Gramatika ::: Gramática Vasca
- El verbo «ibili» (ibíli, «andar») posee conjugación propia en el tiempo presente del indicativo, sin necesidad de verbos auxiliares.
- La desinencia -(e)TIK también significa, en algunos casos, «por»: bidetik (por el camino). Sin embargo, es preciso observar que no siempre que en castellano decimos «por» se traduce en euskera por -(e)TIK. Así, por ejemplo: «andamos por la calle», se dirá en euskera «kalean gabiltza», es decir, «andamos en la calle», en el sentido de «estar en».
- Solamente se usa -(e)TIK cuando significa «pasar por».
- Cuando hay en español una serie de palabras enlazadas por una preposición, en vasco se traduce indicando esa misma serie de palabras y posponiéndole la desinencia equivalente, en este caso -EKIN:
Mañana voy con bufanda, abrigo, guantes y pantalones = Bihar lepoko berogarria, berokia, eskularruak eta prakekin noa (Bi-ár lepókò berógarri-à, beróki-à, eskúlarru-àk éta prákekìn noà)
Ariketak ::: Ejercicios
- Ni hemen nabil (Ni emén nabìl)
- Zu hor zabiltza (Zu or zabíltzà)
- Hura han dabil (Úrà an dabìl)
- Artzeiz mendiko bidetik dabil (Artzéyz mendíkò bidétìk dabìl)
- Gu gure kalean gabiltza (Gu gúrè kaléàn gabíltzà)
- Zuek zuen hirian zabiltzate (Zú-èk zú-èn irí-àn zabíltzatè)
- Ordenagailuarekin nabil (Ordénagálluarekìn nabìl)
- Lagunekin eta gurasoekin (Lagúnekìn éta gurásoekìn)
- Mendietan nabil nire txakurrarekin (Mendí-etàn nabìl nírè txakúrrarekìn)
- Gorka basoan dabil bere osabarekin (Górkà basóàn dabìl bérè osábarekìn)
- Ni ez nabil basoetan, herriko kaleetatik baino (Ni enábil basóetàn, erríkò kaléetatìk bañò)
- Nondik zabiltzate zuek? Ibaiko bidetik gabiltza lagunekin (Núndìk zabíltzatè zú-èk? Ibáykò bidétìk gabíltza lagúnekìn)
- Gure lagunak beren izebekin zinemara doaz (Gúrè lagúnàk bérèn izébekìn zinémarà doàz)
- Non dabil zure laguna? Nire laguna elizako landan dabil (Nun dabìl zúrè lagúnà? Nírè lagúnà elízakò lándàn dabìl)
- Norekin zabiltza orain? Nire senarrarekin nabil (Norékìn zabíltza oràyn?)
- Eta zure izeba, norekin bizi da? Bere senarrarekin (Éta zúrè izébà, norékìn bizí dà? Bérè senárrarekìn)
- Zuek nortzuekin zabiltzate? Gure emazteekin gabiltza (Zú-èk nortzú-ekìn zabíltzatè? Gúrè emázteekìn gabíltzà)
- Asier, Ainararen senarra da eta, Ainara, Asierren emaztea. (Así-èr, Aynárarèn senárrà dà età, Aynárà, Así-errèn emázteà)
- Asier han bizi da bere emaztearekin (Así-èr an bízi dà bérè emáztearekìn).
- Gaur beroa dago eta Ondarroara goaz, bere hondartzara, eskuoihala, nikia, bainujantzia eta sandaliekin; gero, arratsaldean, ibiltokitik, Mutrikuko hondartzara (Gawr beróà dagò éta Ondárroarà goàz, bérè ondártzarà; eskúoy-alà, nikí-à, bañújantzi-à éta sandáli-ekìn; gérò, arrátsaldeàn, ibíltókitìk, Mutríkukò ondártzarà).
- Uda da baina hotza dago eta praka, jertsa eta galtzetinekin Zea Maysen kontzertura noa! (Údà dà báñà ótzà dagò éta prákà, jértsà éta galtzétiñekìn Zéa Máysèn kontzérturà noà!)
- Negua da eta ez noa gonarekin; prakak, berokia, eskularruak eta kapelarekin baino (Negú-à dà éta enóa gónarekìn; prákàk, beróki-à, eskúlarru-àk éta kapélarekìn bañò)
Ariketen itzulpena ::: Traducción de los ejercicios
- Yo ando aquí.
- Tu andas ahí.
- Él anda ahí.
- Artzeiz [«Garcés»] anda por el camino del monte.
- Nosotros andamos en nuestra calle.
- Vosotros andáis en vuestra ciudad.
- Ando con el ordenador.
- Con los amigos y los padres.
- Ando en los montes con mi perro.
- Gorka anda en el bosque con su tío.
- Yo no ando en los bosques, sino en las calles del pueblo.
- ¿Por dónde andáis vosotros? Andamos por el camino del río con amigos.
- Nuestros amigos van con sus tías al cine.
- ¿Dónde anda tu amigo? Mi amigo anda en la campa de la iglesia.
- ¿Con quién andas ahora? Ando con mi marido.
- Y tu tía, ¿con quién vive? Con su marido.
- ¿Vosotros con quiénes andáis? Andamos con nuestras esposas.
- Asier [«Comienzo»], es el marido de Ainara y, Ainara, es la esposa de Asier.
- Asier vive allí con su esposa.
- Hoy hace calor (en euskera se dice «hay calor») y vamos a Ondarroa, a su playa; con la toalla, el niki, el traje de baño y las sandalias; luego, a la tarde (en euskera es: «en la tarde»), por el paseo, a la playa de Mutriku.
- Es verano pero hace frío y voy al concierto de Zea Mays ¡con pantalón, jersey y calcetines!
- Es invierno y no voy con falda, sino con pantalones, abrigo, guantes y sombrero.