Skip to content

leccion14

El verbo ibili (andar) en presente y la declinación NOREKIN (con quién) del euskara.

Ibili Aditza (Ibíli adítzà) — Verbo Andar
ni nabil (ni nabíl)yo ando
hi habil (i abíl)tú andas
hura dabil (úrà dabìl)él anda
gu gabiltza (gu gabíltza)nosotros andamos
zu zabiltza (zu zabíltza)tú andas / usted anda
zuek zabiltzate (zú-èk zabíltzatè)vosotros andáis / ustedes andan
haiek dabiltza (áy-èk dabíltza)ellos andan
Declinación Sociativa (NOREKIN)
IndeterminadoSingularPlural
-(r)EKIN-AREKIN-EKIN
concon el, con lacon los, con las
Hiztegia ::: Vocabulario
osaba (osába)tíoberoki (beróki)abrigo
izeba (izéba)tíabota (bóta)bota
lagun (lágun)amigoeskularru (eskúlarrù)guante
senar (sénar)maridolepoko berogarri (lepókò berógarrì)bufanda
emazte (emázte)esposatxano (txáno)gorro
uda (úda)veranokapel / txapel (kapél /txapél)sombrero
negu (négu)inviernobainujantzi (bañújantzì)traje de baño
arbela (arbéla)pizarrasandalia (sandáli-à)sandalia
arkatza (arkátza)lápizeskuoihal (eskú-oy-àl)toalla
mutil-lagun (mutíl-lagùn)novionorekin (norékìn)con quién
neska-lagun (néska-lagùn)novianortzuekin (nortzú-ekìn)con quiénes
gero (géro)luego, después-(e)TIKpor (lugar, vía)

Euskal Gramatika ::: Gramática Vasca

* El verbo «ibili» (ibíli, «andar») posee conjugación propia en el tiempo presente del indicativo, sin necesidad de verbos auxiliares.

* La desinencia -(e)TIK también significa, en algunos casos, «por»: bidetik (por el camino). Sin embargo, es preciso observar que no siempre que en castellano decimos «por» se traduce en euskara por -(e)TIK. Así, por ejemplo: «andamos por la calle», se dirá en euskara «kalean gabiltza», es decir, «andamos en la calle», en el sentido de «estar en».

* Solamente se usa -(e)TIK cuando significa «pasar por».

* Cuando hay en español una serie de palabras enlazadas por una preposición, en vasco se traduce indicando esa misma serie de palabras y posponiéndole la desinencia equivalente, en este caso -EKIN:

Mañana voy con bufanda, abrigo, guantes y pantalones = Bihar lepoko berogarria, berokia, eskularruak eta prakekin noa (Bi-ár lepókò berógarri-à, beróki-à, eskúlarru-àk éta prákekìn noà)

 

Ariketak ::: Ejercicios

01. Ni hemen nabil (Ni emén nabìl)

02. Zu hor zabiltza (Zu or zabíltzà)

03. Hura han dabil (Úrà an dabìl)

04. Artzeiz mendiko bidetik dabil (Artzéyz mendíkò bidétìk dabìl)

05. Gu gure kalean gabiltza (Gu gúrè kaléàn gabíltzà)

06. Zuek zuen hirian zabiltzate (Zú-èk zú-èn irí-àn zabíltzatè)

07. Ordenagailuarekin nabil (Ordénagálluarekìn nabìl)

08. Lagunekin eta gurasoekin (Lagúnekìn éta gurásoekìn)

09. Mendietan nabil nire txakurrarekin (Mendí-etàn nabìl nírè txakúrrarekìn)

10. Gorka basoan dabil bere osabarekin (Górkà basóàn dabìl bérè osábarekìn)

11. Ni ez nabil basoetan, herriko kaleetatik baino (Ni enábil basóetàn, erríkò kaléetatìk bañò)

12. Nondik zabiltzate zuek? Ibaiko bidetik gabiltza lagunekin (Núndìk zabíltzatè zú-èk? Ibáykò bidétìk gabíltza lagúnekìn)

13. Gure lagunak beren izebekin zinemara doaz (Gúrè lagúnàk bérèn izébekìn zinémarà doàz)

14. Non dabil zure laguna? Nire laguna elizako landan dabil (Nun dabìl zúrè lagúnà? Nírè lagúnà elízakò lándàn dabìl)

15. Norekin zabiltza orain? Nire senarrarekin nabil (Norékìn zabíltza oràyn?)

16. Eta zure izeba, norekin bizi da? Bere senarrarekin (Éta zúrè izébà, norékìn bizí dà? Bérè senárrarekìn)

17. Zuek nortzuekin zabiltzate? Gure emazteekin gabiltza (Zú-èk nortzú-ekìn zabíltzatè? Gúrè emázteekìn gabíltzà)

18. Asier, Ainararen senarra da eta, Ainara, Asierren emaztea. (Así-èr, Aynárarèn senárrà dà età, Aynárà, Así-errèn emázteà)

19. Asier han bizi da bere emaztearekin (Así-èr an bízi dà bérè emáztearekìn).

20. Gaur beroa dago eta Ondarroara goaz, bere hondartzara, eskuoihala, nikia, bainujantzia eta sandaliekin; gero, arratsaldean, ibiltokitik, Mutrikuko hondartzara (Gawr beróà dagò éta Ondárroarà goàz, bérè ondártzarà; eskúoy-alà, nikí-à, bañújantzi-à éta sandáli-ekìn; gérò, arrátsaldeàn, ibíltókitìk, Mutríkukò ondártzarà).

21. Uda da baina hotza dago eta praka, jertsa eta galtzetinekin Zea Maysen kontzertura noa! (Údà dà báñà ótzà dagò éta prákà, jértsà éta galtzétiñekìn Zéa Máysèn kontzérturà noà!)

22. Negua da eta ez noa gonarekin; prakak, berokia, eskularruak eta kapelarekin baino (Negú-à dà éta enóa gónarekìn; prákàk, beróki-à, eskúlarru-àk éta kapélarekìn bañò)

Ariketen itzulpena ::: Traducción de los ejercicios

01. Yo ando aquí.

02. Tu andas ahí.

03. Él anda ahí.

04. Artzeiz [«Garcés»] anda por el camino del monte.

05 Nosotros andamos en nuestra calle.

06. Vosotros andáis en vuestra ciudad.

07. Ando con el ordenador.

08. Con los amigos y los padres.

09. Ando en los montes con mi perro.

10. Gorka anda en el bosque con su tío.

11. Yo no ando en los bosques, sino en las calles del pueblo.

12. ¿Por dónde andáis vosotros? Andamos por el camino del río con amigos.

13. Nuestros amigos van con sus tías al cine.

14. ¿Dónde anda tu amigo? Mi amigo anda en la campa de la iglesia.

15. ¿Con quién andas ahora? Ando con mi marido.

16. Y tu tía, ¿con quién vive? Con su marido.

17. ¿Vosotros con quiénes andáis? Andamos con nuestras esposas.

18. Asier [«Comienzo»], es el marido de Ainara y, Ainara, es la esposa de Asier.

19. Asier vive allí con su esposa.

20. Hoy hace calor (en euskara se dice «hay calor») y vamos a Ondarroa, a su playa; con la toalla, el niki, el traje de baño y las sandalias; luego, a la tarde (en euskara es: «en la tarde»), por el paseo, a la playa de Mutriku.

21. Es verano pero hace frío y voy al concierto de Zea Mays ¡con pantalón, jersey y calcetines!

22. Es invierno y no voy con falda, sino con pantalones, abrigo, guantes y sombrero.

Ajustes